پایان نامه شاخصهای فرهنگ، تفکر و نقش آن در بسیج
مقدمه
انقلاب اسلامی ایران به عنوان انعکاس جلوه های روشن اندیشه های الهی حضرت
امام خمینی (ره) ، حصار اوهام و نظریه های رجعت به قرون جاهلیت را شکافت و
باایجاد تحول عمیق در فرهنگ و اعتقادات جامعه اسلامی هویت و شخصیت مستقل
سیاسی، فرهنگی و اعتقادی را به جهان اسلامی هدیه کرد . امروز ثمره این نهال
برومند ، قامت برافراشته و پر افتخار بسیج است که درسایه پیروی از مقام
معظم رهبری و جان فشانی های بسیجیان سلحشور بر تارک انقلاب می درخشید .
درخششی که از شرکت مخلصانه و فراگیر در هشت سال دفاع مقدس تلالؤ آن جهانگیر
شده و موجبات سرافرازی نظام جمهوری اسلامی ایران ، و ناامیدی و یاس دشمنان
اسلامی را در سر تا سر جهان فراهم آورده است . فرهنگ و تفکر بسیج پدیده ای
نوظهور است که ریشه در باورهای اسلامی ، انقلابی و ملی مسلمانان ایران
دارد .
فرهنگ
و تفکر بسیج در سیر تحول و تکوین بسیج در دوران انقلاب ، جنگ تحمیلی و
دوران سازندگی و بعد از آن در جامعه حضور داشته و همیشه در لحظات بحرانی ،
گره های نظامی ، سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی نظام را به نحو معجزه آسایی باز
کرده است . از آنجا که بقای نظام جمهوری اسلامی در گروه توجه به این فرهنگ
ناب اسلامی ، انقلابی وایرانی است ، باید شاخصه های این فرهنگ را شناخت .
همان شاخصه هایی که از زمان پیدایش تا کنون از آن بهره مند بوده و همگان بر
این اساس بسیج را می شناسند و تکریمش می کنند . بر اساس همین شاخصه ها نیز
باید از آن وضعیت شناسی و آسیب شناسی کرد و زمینه های ضعف و قوت آن را در
اقشار بسیج بررسی کرد و راه کارهایی را برای ارتقای ویژگی های اسلامی ،
انقلابی وملی آن به دست آورد .
موضوع پژوهش
بسیج
انقلاب اسلامی ایران بیش از آنکه درای سازمان رزمی مشخص باشد ، دارای یک
فرهنگ و تفکر است که شالوده اصلی سازمان بسیج را همین فرهنگ و تفکر تشکیل
می دهد . در تبیین فرهنگ و تفکر بسیج ویژگیهای آن نظریه های مختلفی ارائه
شده است که رد رأس آن فرمایشات حضرت امام خمینی (قدس سره) و حضرت آیت ا…
خامنهای (مد ظله) قرار دارد . ایشان بسیج را یک فرهنگ که د ربین مردم ایران
قرار دارد معرفی نموده که ریشه در باورهای انقلابی ، اسلامی و ملی ایران
دارد . معنویت ، شجاعت ، ولایت ، آگاهی و شناخت ، دشمن شناسی ، حریت و … از
شاخصهای این فرهنگ و تفکر محسوب می شود .
در
مباحث جامعه شناسی نظرات مختلفی در خصوص فرهنگ و تفکر بسیج ارائه شده است
که زاییده نگرش بسیج شناسی آنهاست . اصولا” برخی بسیج را یک پدیده صرفا”
اجتماعی و گذرا می دانند و آن را تز کودتا و آشوب های داخلی می دانند و
برخی آن تز بسیج توده ای مطرح کرده اند و برخی بسیج را مانع اصلاحات جامعه
در روند حرکت بسوی غرب تلقی نموده اند و آن را به عنوان آسیب و مانع توسعه
قلمداد کرده اند و برخی آن را نتیجه انقلاب و معادل با جریان انقلاب اسلامی
تلقی کرده اند و بدین ترتیب آن را عنصر اصلی نظام اسلامی ایران میدانند .
برخی نیز معتقدند که فرهنگ بسیج در جریان تحولات اجتماعی دچار ضعف شده و رو
به نابودی است و برخی معتقدند که فرهنگ بسیج متناسب با شرایط و موقعیت ها
اهداف ووظایف خاصی یافته است که این تحول را نمی توان ضعف نامید ، بلکه
بیانگر توسعه و ارتقاء است .
آنچه
مد نظر این نگارش است ، بررسی شاخصه های فرهنگ و تفکر بسیج در اقشار بسیجی
است که به آسیب شناسی از آن نیز می پردازند . برای آسیب شناسی یک مدل مطلوب
از فرهنگ و تفکر بسیج ارایه می گردد . سپس بر اساس مدل مطلوب وضعیت موجود
ارزیابی می شود . مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب امکان این آسیب شناسی را
فراهم می آورد .
دستاوردهای نظری و عملی پژوهش
مهترین دستاورد این پژوهش ، در بعد نظری تبیین ویژگی های فرهنگ و تفکر بسیج
است . در این تحقیق مبانی و جایگاه نظری وویژگی های فرهنگ و تفکر بسیج به
لحاظ اسلامی ، انقلابی و ملی تبیین می شود و چهار چوب نظری بسیاری از
تحقیقات میدانی را در دراز مدت فراهم می آورد .
به
لحاظ عملی ،، نتایج این تحقیق ، زمینه های ضعف یا قوت اقشار مختلف بسیج را
به لحاظ میزان برخورداری از ویژگی های فرهنگ بسیجی بیان می نماید تا
مسئولین در زمینه تقویت و یا رفع موانع ، اقدامات علمی و عملی لازم را
اعمال نمایند .
معهذا موارد زیر نیز حایز اهمیت است :
1- آشنایی هر چه بیشتر افکار عمومی (خصوصا” جوانان) با ویژگی های فرهنگ و تفکر بسیج .
جوانان
ما هرگز جنین فرصتی را نداشته اند که شاخص های فرهنگ و تفکر بسیج را مستقیم
و ملموس درک نمایند . جوانان ما آنچه را که امروز به عنوان فرهنگ و تفکر
بسیج می بینند ، می شنوند و می خوانند برداشت هایی است که به آن ها منتقل
می شود که بعضا هم خالی از اشکال و اغراض کینه جویانه نیست . لذا ضرورت
دارد تا به انحای مختلف شمای کلی این فرهنگ و تفکر به جوانان منتقل شود .
2-
مقابله با تهاجم فرهنگی : یکی از شیوه های مؤثر در مقابله با تهاجم فرهنگی ،
شناخت و اشاعه فرهنگ و تفکر بسیج است تا جوانان ما را از گرایش به فرهنگ
مبتذل غرب و انحراف از فرهنگ ایرانی وو اسلامی مصون بدارد .
3-
تصحیح یک برداشت غلط : بعضا” از افراد نا آگاه و یا مغرض تعاریف و برداشت
های غلطی از بسیج و فرهنگ بسیج منتشر می شود که یا ناشی از شناخت ناصحیح
آنهاست یا این که مغرضانه می خواهند این فرهنگ را با یرداشت های کوته
فکرانه خود مخدوش سازند . می توان با ارایه تعاریف روشن از فرهنگ و تفکر
بسیج برداشت های غلطی که از فرهنگ و تفکر بسیج ، تبلیغ می شود را خنثی و
اذهان را روشن کرد .
4-
تجلیل از بسیجیان حامل ارزش های والایی هستند که حاصل زحماتی است که در سال
های بحرانی دفاع مقدس و پس از آن متحمل شده اند . باید به انحاء مختلف این
ارزش ها را در فرهنگ بسیج نهفته است مورد تجلیل قرار داد و نگذاشت تا در
زنگار روزمرگی به فراموشی بگرایند . مکتوب کردن چنین فرهنگ و تفکری ضمن
تجلیل از آن به بقای آن نیز ککمک می نماید .
5- راهی
فراروی پژوهشگران و هنرمندان : بسیاری از هنرمندان و پژوهشگران در صددند
تا به نحوی وظیفه شرعی و ملی خود را برای حفظ آثار جنگ ادا نمایند، اما به
یک منبع موثق و علمی ، کمتر دسترسی دارند ، چنین پژوهشی در آمد ی است برای
آن ها تا بیش از گذشته به این مقوله بپردازند و آن را برای نسل آینده با
بهترین صورت ها و سیرت ها به یادگار بگذارند .
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات،تعاریف و مفاهیم.................................................................... 1
فصل اول........................................................................................................ 10
کلیات ، تعاریف و مفاهیم................................................................................ 10
مقدمه.............................................................................................................. 10
موضوع پژوهش............................................................................................. 11
دستاوردهای نظری و عملی پژوهش.............................................................. 12
تعاریف و مفاهیم............................................................................................. 15
مفهوم و فرهنگ.............................................................................................. 15
تعریف لغوی................................................................................................... 16
تعریف اصطلاحی............................................................................................ 16
عوامل فرهنگ.................................................................................................. 17
اصول چهار گانه فرهنگ................................................................................ 17
مفهوم تفکر..................................................................................................... 19
مفهوم بسیج.................................................................................................... 21
تعریف بسیج در انقلاب اسلامی ایران............................................................. 23
تعریف فرهنگ و تفکر بسیج............................................................................ 24
فصل دوم........................................................................................................ 25
رویکردها ویژگی ها........................................................................................ 25
فرهنگ و تفکر بسیج در متون اسلامی............................................................ 25
هدف و فلسفه بسیج........................................................................................ 25
فرهنگ و تفکر بسیج در وصایای شهیدان...................................................... 40
رشد فضایل و محو رذایل اخلاقی.................................................................. 41
عرفان و معنویت............................................................................................. 45
اتحادووحدت کلمه........................................................................................... 45
آداب برادری و تعاون.................................................................................... 52
طرز آشنایی.................................................................................................... 52
آداب بیماری و مداوا...................................................................................... 53
حکمت های کتمان بیماری............................................................................... 53
عیادت و پرستاری.......................................................................................... 54
آداب فرماندهی و فرمانبری............................................................................ 54
اخلاق فرماندهی.............................................................................................. 54
عشق و علاقه متقابل....................................................................................... 58
آداب قرآن....................................................................................................... 58
آداب میهمانی و معاشرت............................................................................... 59
آداب خوردن و آشامیدن................................................................................ 60
ادعیه قبل و بعد طعام..................................................................................... 62
آداب دعا و مناجات......................................................................................... 63
آداب سخن و سکوت...................................................................................... 63
نسبت نیکو دادن به هم................................................................................... 64
تکیه کلام ها.................................................................................................... 65
زبان سکوت.................................................................................................... 65
قسم یاد نکردن............................................................................................... 65
ذکر خوش صلوات.......................................................................................... 66
ماندن و مقاومت کردن................................................................................... 66
آداب عبادت..................................................................................................... 67
آداب رفتار با عراقی....................................................................................... 70
فرهنگ و تفکر بسیج از نگاه جامعه شناسی................................................... 71
فصل سوم...................................................................................................... 86
خاستگاه و ریشه ها........................................................................................ 86
خاستگاه فرهنگ و تفکر بسیج......................................................................... 86
خاستگاه جامعه شناسی.................................................................................. 86
رویکرد جامعه شناسی پزوتیویسمی از بسیج................................................ 87
شرایط اجتماعی بسیج..................................................................................... 88
شرایط اقتصادی............................................................................................. 89
شرایط سیاسی................................................................................................ 90
نقد مبانی بسیج شناسی در جهان معاصر...................................................... 91
عدم توجه به اراده الهی در تحقق پدیده های اجتماعی................................... 94
فضیلت جهاد................................................................................................... 98
مفهوم رهبری................................................................................................. 99
مفهوم حکومت و حاکمیت............................................................................... 99
مفهوم ولایت فقیه......................................................................................... 102
قانون اساسی................................................................................................ 103
وظایف و اختیار رهبر................................................................................... 104
خاستگاه فرهنگ و تفکر بسیج از دیدگاه ولایت رهبری................................ 105
خاستگاه بسیج در دنیای اسلام.................................................................... 106
خاستگاه بسیج در انقلاب اسلامی................................................................. 109
خاستگاه بسیج در اراده الهی........................................................................ 111
فصل چهارم................................................................................................. 114
چشم انداز ها و عرصه ها........................................................................... 114
عرصه های اجتماعی.................................................................................... 114
عرصه سیاست............................................................................................. 115
آگاهی و شناخت........................................................................................... 117
احساس مسئولیت......................................................................................... 118
ایستادگی و مقاومت...................................................................................... 118
عرصه فرهنگ............................................................................................... 119
تهاجم فرهنگی............................................................................................... 120
تولید دانش.................................................................................................... 123
سطح توسعه................................................................................................. 126
سطح کلان.................................................................................................... 127
سطح خرد..................................................................................................... 128
عرصه های فردی........................................................................................ 129
نظام گرایشی................................................................................................ 129
نظام بینشی................................................................................................... 131
نظام رفتاری................................................................................................. 132
توازون در ابعاد درونی وبیرونی................................................................. 133
فصل پنجم.................................................................................................... 136
مقیاس فرهنگ و تفکر بسیج.......................................................................... 136
کلیات مقیاس................................................................................................. 136
|
محبت و احسان :.......................................................................................... 140
پرسشنامه..................................................................................................... 167
|
|
فهرست منابع................................................................................................ 177
ف
